Nöbetçi Eczaneler
Sevgili okuyucularımız, bu hafta geneli de ilgilendiren bir
okuyucumuzun sorusunu cevaplamak istiyorum. Soru şöyle;
”Çiftçi kayıt sistemine başvurduktan sonra vefat eden eşimden dolayı
aldığım aylığın bir kısmının kesileceği söylendi, doğru mudur ne
yapabilirim? Durdane K.”
Sosyal güvenlik mevzuatına göre ölen sigortalının dul eşine
sigortalıya bağlanan aylığın % 50’si oranında; aylık bağlanmış çocuğu
bulunmayan dul eşine ise sigortalı olarak çalışmaması ve kendi
sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması kaydıyla %
75’i oranında aylık bağlanmaktadır.
Diğer taraftan 5510 sayılı Kanunun Ek-19. maddesi kapsamında malullük
ve yaşlılık sigortasından ödenen aylıklar ek ödeme dâhil 12.500 TL’den
az olamamakta (torba kanunla 10.000 TL’den 12.500 TL ye
yükseltilmekte); ölüm aylıkları ise dosya bazında 12.500 TL esas
alınmak suretiyle, hak sahiplerine hisseleri oranında ödenmektedir.
Dolayısıyla ölen sigortalının dosya bazındaki aylığı esas alınarak
öncelikle hak sahiplerinin bu aylık üzerinden hisse karşılığı ölüm
aylıkları tespit edilmekte, sonrasında bu şekilde hesaplanan aylık ile
Ek-19. madde kapsamındaki hisse karşılığı aylık mukayese edilmektedir.
Örneğin ölen sigortalının aylığının ek ödeme dahil 8.500 TL olduğu ve
bu dosyadan sadece çalışmayan ve kendi sigortalılığı nedeniyle
gelir/aylık almayan eşin hak sahibi olduğu düşünüldüğünde, eşin aylık
hissesi % 75 olacaktır. Bu durumda hak sahibi eşe ödenecek aylık;
Hisse karşılığı aylık = 8.500 x % 75= 6.375 TL
Ek-19. madde kapsamında hisse karşılığı aylık = 12.500 x % 75= 9.375
TL olacağından,
Bu iki aylık mukayese edilecek ve Ek-19. madde kapsamında hesaplanan
aylık daha yüksek olduğundan hak sahibi eşe ek ödeme dahil 9.375 TL
ödenecektir.
Eşin çiftçi kayıt sistemine kaydolması nedeniyle ziraat odası kaydına
istinaden 4/b (Bağkur) kapsamında sigortalı olması halinde ise ölüm
aylığı kesilmemekte, ancak ölüm aylığındaki hissesi % 75’ten % 50’ye
düşürülmektedir.
Örnek’teki hak sahibi eşin sigortalı olması nedeniyle,
sigortalılığının başladığı tarihi takip eden ödeme dönemi itibariyle
aylığı (% 50 hisse oranı dikkate alınarak) yeniden hesaplanacaktır. Bu
durumda;
Hisse karşılığı aylık = 8.500 x % 50= 4.250 TL
Ek-19 kapsamında hisse karşılığı aylık = 12.500 x % 50= 6.250 TL olacağından,
Bu iki aylık mukayese edilerek Ek-19. madde kapsamındaki aylık daha
yüksek olduğundan ek ödeme dahil 6.250 TL aylık ödenmeye
başlanacaktır.
Örnekte de görüldüğü üzere, hak sahibi eşin aylık almakta iken ziraat
odası kaydına istinaden sigortalı olması halinde her ne kadar ölüm
aylığı kesilmese de aylıktaki hissesi ve aylık miktarı değişecektir.
Hak sahibi çocuklarda durum daha farklıdır. 5510/34. madde gereği, hak
sahibi kız, erkek ve malul çocuklar için ortak koşul; çalışmamak ve
kendi sigortalılıkları nedeniyle gelir/aylık almamaktadır. Dolayısıyla
ölüm aylığı almakta iken ziraat odası kaydına istinaden sigortalı olan
hak sahibi çocukların ölüm aylıkları, sigortalı oldukları tarihi takip
eden ödeme döneminden itibaren kesilmektedir.
Aylığın azalmaması veya kesilmemesi noktasında ne yapılabilir?
Sigortalı olunması noktasında çiftçi kayıt sistemine (ÇKS) kayıt
olanlar da dahil olmak üzere ziraat odalarına, ziraat odasının
bulunmadığı yerlerde tarım il/ilçe müdürlüklerine yapılan kayıtlar
esas alınmaktadır. Bu vatandaşların 4/b kapsamında sigortalılıkları
ziraat odalarınca veya tarım il/ilçe müdürlüklerince kayıt tarihinden
itibaren bir yıl içinde SGK’ya bildirilmesi halinde kayıt tarihinden
itibaren; bir yıllık süre geçirildikten sonra bildirilmesi halinde ise
SGK’ya bildirildikleri tarihten itibaren başlatılmaktadır.
Hal böyle olmakla birlikte bu vatandaşların yıllık tarımsal faaliyet
gelirlerinden bu faaliyete ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan
tutarın aylık ortalamasının bir aylık brüt asgari ücretten (20.002,50
TL’den) az olması halinde sigortalılıklarını sona erdirmeleri mümkün
bulunmaktadır. Bu amaçla 4/b kapsamına sigortalı olarak tescil
ettiklerine dair SGK tarafından gönderilen yazının tebliğinden
itibaren on gün içinde, ziraat odalarından veya tarım il/ilçe
müdürlüklerinden alacakları “Sigortalılık Muafiyet Belgesi’ni” bir ay
içinde SGK’ya intikal ettirmeleri halinde tescil edildikleri tarih
itibariyle sigortalılıkları sona erdirilmektedir.
Yine tarımsal faaliyetleri nedeniyle 4/b kapsamına sigortalı olarak
tescil edilmiş vatandaşların muafiyet kapsamına girmemelerine rağmen
65 yaşını doldurmaları halinde de talepte bulundukları tarihten
itibaren sigortalılıkları sona erdirilmektedir.
Bu bakımdan tarımsal faaliyette bulunmaları nedeniyle 5510/4-b
kapsamında sigortalı olan dul eşlerin veya hak sahibi çocukların, SGK
tarafından gönderilen yazının tebliğ tarihinden itibaren 10 gün içinde
ziraat odasına veya tarım il/ilçe müdürlüklerine başvurarak
Sigortalılık Muafiyet Belgesini bir ay içinde SGK’ya ibraz etmeleri
halinde, emekli aylıklarında herhangi bir azalma veya kesinti meydana
gelmeyecektir. 10 günlük veya bir aylık süreyi geçirenlerin
sigortalılıkları ise muafiyet belgesini SGK’ya ibraz ettikleri tarih
itibariyle sonlandırılacağından, bu süre zarfında emekli aylıklarının
azalması veya kesilmesi söz konusu olabilecektir.
Sevgili okuyucular yazımızın sonuda 2 kısa soruya da cevap verelim.
İlk soru; SGK ya yaptığım askerlik borçlanmasından vazgeçebilirmiyim?
Evet gerek askerlik, gerekse diğer borçlanmalardan her zaman
vazgeçmek mümkündür.üstelik borçlanmanın tamamı sigortalının talebi
halinde bir sınırlama olmadan iade edilecektir.
İkinci soru özel hastanelerle ilgili. soru şöyle;
”Özel hastanede muayene ve tedavi sonucu benden ne kadar fark
ücreti alabilirler.Eğer afaki bir tutar alırlarsa bie cezası var
mıdır?
Evet, Özel hastaneler ve vakıf hastaneleri belirlenen oranı
kesinlikle aşmamak kaydıyla ilave ücret alabilirler.SGK ile sözleşmeli
özel sağlık hizmet sunucuları Sağlık Uygulama Tebliğin de belirlenmiş
olan tutarın en fazla 2 katı kadar fark ücreti alabilirler.
Ancak şunu da belirtelim.Eğer bu tutardan da fazla ücret almaları
halinde:her bir hasta için fazla alıa ilave ücret bedelinin 5 katı
ceza uygulanacaktır.
Saffet Çalışkan
