Kul Hakkı

…

Değerli Dostlarım !

Bu Cuma, Sorularla İslamiyet Köşemizde  İslam da Kul Hakkı konusunu işleyeceğiz.

SORU: İslam’a göre Kul Hakkı Nedir? Allah Kul Hakkınıaffeder mi ?

CEVAP:  Kul hakkı büyük günahlardandır. İslâmî kaynaklarda, insanların gereğiniyerine getirmekle yükümlü oldukları haklar “Allah’ın hakları” (hukūkullah) ve“kulların hakları” (hukūk-ı ibâd) şeklinde başlıca iki kısma ayrılmış, bazıkaynaklarda bunlara bir de hem Allah hakkı hem kul hakkı sayılan haklareklenmiştir. Hukūkullaha riayet “Allah’ın emrine saygı” (et-ta‘zîmli-emrillâh), hukūk-ı ibâda riayet ise “Allah’ın yarattıklarına şefkat”(eş-şefekatü alâ halkıllâh) deyimleriyle ifade edilir. Allah’ın emrine saygı,O’nun varlığına ve birliğine iman edip hükümlerine uygun şekilde yaşamaklagerçekleşir. Kul hakları ise genellikle insanların canları, bedenleri, ırz venamusları, manevi şahsiyetleri, makam ve mevkileri, dinî inanç ve yaşayışlarıgibi konulardaki kişilik haklarıyla mallarına ve aile fertlerine ilişkinhaklarından oluşmakta ve bunlara yönelik olarak yapılan kötülükler, verilenzararlar kul haklarına tecavüz sayılmaktadır. Hz. Peygamber (s.a.s.), üzerinde kul hakkı bulunankişilerin, hak sahibi olan mazlumlardan helallik almalarını öğütlemiştir. Bununyapılmaması durumunda hesap gününde haksızlık yapan kişinin Salih amellerinin,haksızlığı ölçüsünde alınarak hak sahibine verileceğini, eğer verilecek Salihamel bulunamazsa o zaman da mazlumun günahlarının zalime yükleneceğini belirtir(Buhari, Mezâlim, 10). Yine Peygamberimiz (s.a.s.), imkânı olduğu halde zamanıgelmiş bir borcu ödemeyenlerin kul hakkını ihlal ettiğini şöyle ifade eder:“Ödeme gücü olan zengin kişinin, ödemeyi ertelemesi zulümdür.” (Buhari,Havale,1)Görüldüğü üzere kul hakkı, kişinin Cennet ya da Cehenneme gidişindeönemli ölçüde belirleyici bir rol oynamaktadır. Allah’ın huzuruna kul hakkı ileçıkmanın, çok ağır bir vebali vardır. Çünkü böyle bir günahın Allah tarafındanbağışlanması, hak sahibinin affetmesi şartına bağlanmıştır. Hak sahibi, hakkınıalmadıkça veya bu hakkından vazgeçmedikçe, Allah kul hakkı yiyenin bu günahınıaffetmemektedir. Çünkü ilâhî adalet, bunu gerektirir. Veda hutbesindeResûlullah (s.a.s.), “Ey insanlar, sizin canlarınız, mallarınız, ırz venamuslarınız, Rabbinize kavuşuncaya kadar birbirinize haramdır (dokunulmazdır) ”(Buhari,Hac,132)buyurmuştur.Buna göre, gasp, hırsızlık veya izinsiz alma gibi yollarla elde edilen harampara veya mal, sahipleri biliniyor ise kendilerine yahut mirasçılarına,bilinmiyor ise fakirlere veya hayır kurumlarına onların namına sadaka olarakverilmelidir. Ayrıca, yapılan bu kusurlardan dolayı da Allah’tan af ve mağfiretdilenmelidir. Mal ya da darp gibi şeylerle ilgili olmayan gıybet, bühtan gibihak ihlallerinde en doğrusu, hak sahibine durumu anlatıp helalleşmek olmaklaberaber, her zaman bu şartı yerine getirmek mümkün olmadığından ya da insanlarbundan çekindiklerinden, kendi adına tövbe edip, hak sahibi namına da istiğfaretmek, dua etmek ya da hayır hasenat yaparak sevabını ona bağışlamak, bu tür hakihlallerine kefaret olur (İbn Teymiyye, el-Fetâva’l-Küb) Peygamberimiz (s.a.v.) gıybet ve dedikodunun kefareti,gıybet edilen kimseden helâllik almak ve Allah’tan af ve bağışlanmakdilemektir. Allah’tan af ve bağışlanma dilemek için şöyle yapılır: “Allah’ımbizi ve gıybetini yaptığımız kişiyi bağışla”( Riyazus-Salihin  245)Gıybetiedilen kimseden helâllik almak kolay değildir. Gıybeti yapılan kişinin yanınagidip “ben seni gıybet ettim, fakat şimdi pişman oldum. Bana hakkını helâl et,denebilir. Sonrada o gıybet edenlerin yanına gidip ben falan aleyhinde sizinlekonuştum. Ondan özür diledim. Siz de bunu bilin! Denilmelidir. Olması gerekengıybete kendini alıştırmamaktır. Kul hakkı sadece kişiler arasında olmaz.Müslüman bir kişinin devletine karşı da sorumlulukları ve uyması gerekenkurallar vardır. Kamu düzenine uymak, vergi vermek, askere gitmek bunlardanbazılarıdır. Toplumsal kurallara uymazsak toplumda yaşayan herkesin hakkınagirmiş oluruz .Sağlıklı ve huzurlu bir toplum için devlete karşı olan sorumluluklarımızıyerine getirmemiz gerekir.

Son Söz; Yukarıdabahsettiğimiz gibi kul hakkına girmek büyük günahlardandır. Müslümanların kulhakkına karşı duyarlı olması gerekir. Eğer kul hakkına girdiysek de, maddi vemanevi zararları karşıladıktan sonra kul hakkına girdiğimiz kişi ve kişilerlehelalleşip tövbe etmemiz gerekir. Allaha iman eden bir kişinin yaptıklarının hesabınıahirette vereceğini unutmamalıdır